|
Aktualności
|
|
Informacje
Numery
Numer 10/2007
Jowisz: „Niedoszła gwiazda”, gazowy gigant
|
|
|
Autor: opr. red.
|
Data publikacji: 20.10.2007 14:41
|
|
Planeta to obiekt astronomiczny okrążający gwiazdę lub pozostałości gwiezdne, nieprzeprowadzający reakcji termojądrowej w swoim wnętrzu, wystarczająco duży, by uzyskać prawie okrągły kształt oraz osiągnąć dominację w przestrzeni wokół swojej orbity. W odróżnieniu od gwiazd, świecących światłem własnym, planety świecą światłem odbitym.
|
W Układzie Słonecznym znanych jest 8 planet: Merkury, Wenus, Ziemia, Mars, Jowisz, Saturn, Uran i Neptun. Poza tym odkryto ponad 200 planet pozasłonecznych.
Zdecydowałem się opisać pokrótce największego w Układzie Słonecznym (po Słońcu oczywiście) Jowisza.
Jowisz – piąta w kolejności oddalenia od Słońca i największa planetaUkładu Słonecznego. Posiada wiele księżyców (co najmniej 63) oraz pierścienie. Jowisz – podobnie jak Saturn, Uran, a także budzący wątpliwości co do swej „planetowości” Neptun - to planety gazowe, czasem nazywane również planetami jowiszowymi.
Jasność Jowisza jest spora, dzięki czemu jest on jedną z pięciu planet widocznych z Ziemi gołym okiem i jednocześnie - zazwyczaj - czwartym pod względem jasności obiektem na niebie (po Słońcu, Księżycu i Wenus).
Masa Jowisza jest 2,5 razy większa od całkowitej masy wszystkich pozostałych planet. Jest on tak masywny, że powoduje niewielkie przesunięcie się centrum Układu Słonecznego ponad powierzchnię Słońca (choć powinno być dokładnie w środku naszej gwiazdy). Czasem jest nazywany "niedoszłą gwiazdą", i chociaż są znane dużo większe planety pozasłoneczne, jest prawdopodobnie planetą o największej możliwej średnicy z takim składem chemicznym. Dalsze zwiększanie jego masy powodowałoby jego grawitacyjne zapadanie się i w końcu - zapoczątkowanie reakcji termojądrowej, ale aby stać się gwiazdą, Jowisz musiałby mieć masę około 70 razy większą od obecnej.
Jowisz jest najszybciej obracającą się planetą w Układzie Słonecznym, co powoduje duże spłaszczenie planety, łatwe do zaobserwowania przez teleskop. Powierzchnia planety jest pokryta kilkoma warstwami chmur układających się w charakterystyczne pasy widoczne z Ziemi. Najbardziej znanym szczegółem jego powierzchni jest Wielka Czerwona Plama, będąca wirem o średnicy większej niż średnica Ziemi.
Atmosfera Jowisza składa się w ok. 86% z wodoru i ok. 14% z helu.
Wyższe partie atmosfery Jowisza podlegają rotacji różnicowej, tzn. okres obrotu atmosfery na biegunach jest ok. 5 minut dłuższy niż na równiku. Efekt ten po raz pierwszy zaobserwował Giovanni Cassini w 1690 r. Oprócz tego pasma chmur na różnych wysokościach poruszają się w przeciwnych kierunkach. Wszystkie te zjawiska powodują powstawanie gwałtownych turbulencji i burz - do rzadkości nie należą wiatry o prędkości dochodzącej do 600 km/h.
Jowisza otacza słabo widoczny system pierścieni złożonych z cząsteczek pyłu prawdopodobnie wyrwanych przez meteoryty z księżyców planety. W 1610Galileusz odkrył cztery największe księżyce Jowisza, Io, Europę, Ganimedesa i Kallisto, tak zwane księżyce galileuszowe. Były to pierwsze obiekty, które w oczywisty sposób nie krążyły wokół Ziemi, dlatego odkrycie to odegrało ważną rolę w dowodzeniu słuszności teorii heliocentrycznejKopernika.
Według dzisiejszej wiedzy, Jowisz posiada najwięcej księżyców spośród planet w Układzie Słonecznym. Z 63 dotychczas odkrytych, 49 ma już oficjalne nazwy. Jeden z księżyców Jowisza, Ganimedes, jest największym naturalnym satelitą w Układzie Słonecznym.
|
|
|
|
