|
Aktualności
|
|
Informacje
Numery
Numer 04/2006
|
Samo finansowanie projektów inwestycyjnych w branży energetycznej to finansowanie długookresowe, podzielone na etapy i trwające nawet od 10 do 15 lat. Po okresie dużych inwestycji w latach 90. ubiegłego wieku, od około dekady na polskim rynku energetycznym nie zwarto wielu transakcji finansujących przedsięwzięcia w energetyce.
|
Generalnie takie projekty dotyczą po pierwsze modernizacji dużych elektrowni i elektrociepłowni oraz budowy nowych mocy wytwórczych, przy czym są to wysokonakładowe i kapitałochłonne przedsięwzięcia realizowane najczęściej przez konsorcja banków. Po drugie finansuje się także modernizację małych ciepłowni i elektrociepłowni lokalnych, znajdujących się w budynkach mieszkalnych i budynkach użyteczności publicznej (jak szkoły czy szpitale). Po trzecie, banki udzielają także kredytów finansujących projekty modernizacji elektrociepłowni zakładowych i outsourcing usług energetycznych.
Jako że nie ma uniwersalnego algorytmu postępowania przy finansowaniu inwestycji energetycznych i praktycznie zawsze są to projekty negocjowane indywidualnie, trudno o wskazanie jednolitych kryteriów przygotowania, zabezpieczenia i realizacji dowolnego przedsięwzięcia. Można jednak zaprezentować mechanizmy i ramy działania obowiązujące przy większości takich projektów, bez względu na ich złożoność i podział na liczne etapy powodujące, że sfinalizowanie kredytowania do czasu przystąpienia do realizacji może trwać nawet kilka miesięcy.
By prześledzić strukturę projektu i etapy działania wygodnie jest posłużyć się przykładem wykorzystującym praktyczne doświadczenia banku. Przedstawiony poniżej projekt dotyczy outsourcingu usługi energetycznej wraz z modernizacją elektrociepłowni zakładowej i został przygotowany przez specjalistów z BRE Banku (pierwszego banku w Polsce, który zastosował taką strukturę finansowania). Doświadczenie pokazuje, że ten obszar finansowania łączy cechy pozostałych, wspomnianych wyżej pozostałych obszarów.
Cel
W ramach projektu outsourcingowego przede wszystkim określa się jego cel. W tym przypadku projekt ma za zadanie poprawić efektywność działania poprzez wyodrębnienie i wyłączenie istniejącej elektrociepłowni (EC) ze struktury organizacyjnej firmy prowadzącej działalność produkcyjna w innej dziedzinie oraz przeprowadzenie modernizacji istniejącej EC (i/lub jej rozbudowę) przez firmę zewnętrzną, która w przyszłości będzie prowadzić eksploatację całego obiektu świadcząc na rzecz EC usługę operatorską. Drugim elementem poprawiającym efektywność działania jest wykorzystanie powstających w procesie produkcyjnym odpadów (np. poprzez wbudowanie w istniejące struktury nowego kotła mającego za zdanie utylizację odpadów oraz poprawę efektywności istniejącej elektrociepłowni). Dzięki outsourcingowi uzyskuje się pewność dostaw energii po konkurencyjnych cenach w długim okresie (np. 10-20 lat) oraz unika ponoszenia kosztów związanych z koniecznością dokonania niezbędnych inwestycji. Ponadto firma może skoncentrować się na swoim podstawowym obszarze działalności.
Początek procesu
Firma zainteresowana outsourcingiem kieruje zapytanie ofertowe, w którym określa podstawowe oczekiwania co do ewentualnych korzyści oraz przedstawia zakres oczekiwanej modernizacji lub rozbudowy. Organizacja sfinansowania projektu spoczywa na barkach przyszłych inwestorów, czyli oferentów zwanych sponsorami. Oferenci już w początkowej fazie przygotowywania oferty prowadzą rozmowy z bankiem na temat warunków i struktury finansowania oraz o kwestiach zabezpieczeń (warunki finansowania to jeden z elementów oferty kierowanej do firmy poszukującej usług outsourcingowych). Zazwyczaj kredytobiorcą zostaje spółka celowa powołana do przeprowadzenia procesu modernizacyjnego.
Bank proponuje warunki finansowania w zależności od zaprezentowanej przez oferenta struktury projektu. W pierwszej fazie mają one charakter ramowy: bank określa np. wymagany udział własny sponsora, sposób wnoszenia udziału własnego, gwarancje i ubezpieczenia, których spełnienie jest nieodzowne, by uzyskać ostateczną decyzję o finansowaniu projektu. Już na tym etapie zostają wstępnie zaakceptowane podstawowe ryzyka. W ciągu kilku kolejnych miesięcy następuje wybór ostatecznego oferenta. Na ogół analiza ofert pozwala wyłonić kilka podmiotów, a po dalszych i bardziej szczegółowych negocjacjach zapada decyzja, który oferent rozpocznie realizację projektu.
Ryzyko nie jedno ma imię
Na etapie wstępnym bank identyfikuje podstawowe ryzyka i dokonuje wstępnej akceptacji. Przede wszystkim ocenia różnego rodzaju ryzyka sponsorów projektu zarówno ze strony odbiorcy usługi, jak i ze strony oferenta oraz ryzyka przeprowadzenia inwestycji i jej eksploatacji. Podstawowym zabezpieczeniem dla banku jest uregulowana umowami struktura projektu z określeniem wzajemnych relacji między stronami i – w tym przykładzie – ze świadczeniem usługi operatorskiej. To zabezpieczenie traktuje się jako podstawowe, ponieważ najlepszą gwarancją spłaty kredytu są generowane przez projekt przychody.
Bank ocenia sposób skonstruowania formuły cenowej opłat za usługę operatorską, pod kątem pokrycia:
-
stałych i zmiennych kosztów świadczenia usługi operatorskiej,
-
poniesionych kosztów finansowych związanych z operowaniem obiektem,
-
kosztów finansowych kredytu, (kredyty, odsetki, marże, prowizje i inne opłaty na rzecz banków i podmiotów finansujących)
-
opłaty za zainwestowany kapitał i sposób jej kalkulacji (np. na podstawie ilości wytworzonych w obiekcie energii elektrycznej i ciepła oraz zainwestowanego kapitału).
Istotnym uzupełnieniem powyższej oceny są także kalkulacje kosztów remontów kapitalnych obiektu oraz różnego rodzaju podatki (np. od nieruchomości) i koszty ubezpieczenia majątkowego.
Kolejnym elementem jest skonstruowanie przejrzystego systemu wzajemnych rozliczeń. Ponieważ nie wszystkie okoliczności i nie wszystkie obszary rozliczeń da się dokładnie przewidzieć, system powinien zawierać zasady pozwalające na działanie w razie pojawienia się nowych okoliczności. Między innymi dotyczy to podziału ryzyka między stronami na obszarach związanych z realizacją inwestycji i eksploatacją, ze zmianami w przepisach podatkowych i regulacjach dotyczących prawa energetycznego oraz ze zmianami makroekonomicznymi. Dodatkową komplikacją w przypadku finansowania projektów energetycznych jest sztywna konstrukcja taryf energetycznych, narzucana przez polskie przepisy regulacyjne, uniemożliwiająca bieżącą korektę w systemie wzajemnych rozliczeń. Dlatego dodatkowym elementem systemu powinien być mechanizm uwzględniający nie przewidziane w danej chwili tytuły do rozliczeń. Takim tytułem mogą być np. uzyskiwane oszczędności (związane z podniesieniem sprawności czy ograniczeniem kosztów stałych) lub zakup tańszej energii elektrycznej na rynku wymagający określenia zasad współpracy i podziału korzyści. Takie zjawiska jak zmiany sprawności przetwarzania paliwa czy zmiany cen rynkowych, nie dające się ująć w budżecie operacyjnym powinny zostać uwzględnione w strukturze rozliczeń. Podobnie należy uwzględnić możliwe zmiany prawa.
Dodatkowym składnikiem wpływającym na projekt są różnego rodzaju ryzyka makroekonomiczne, jak ryzyko kursowe, ryzyko stóp procentowych, ryzyko zmian cen paliwa, ryzyko inflacji, bądź ryzyko związane ze zmianami w przepisach podatkowych lub regulacjach energetycznych. Z tego względu w umowach pomiędzy stronami powinna znaleźć się formuła wspólnego określania strategii i implikowanych przez nią działań w obliczu powyższych rodzajów ryzyka.
Jak widać określenie struktury rozliczeń i skonstruowanie wyczerpujących umów wymaga uwagi i uwzględnienia wielu czynników. Charakter instrumentów zabezpieczających przed wspomnianymi wyżej obszarami ryzyka jest złożony, a dodatkowo szybko rozwija się rynek takich instrumentów. Dlatego w umowach projektu zawiera się jedynie ramy polityki zabezpieczeń ustalając strategię działań na pewne okresy (np. w przypadku projektu outsourcingowego – roczne) i w zgodzie ze z góry określonymi zasadami.
Wieloletni okres kredytowania powoduje, że dla banku ważnym elementem ograniczającym ryzyko są też umowy wzajemnego (dobrowolnego i przymusowego) odkupu lub przejęcia projektu przez sponsorów lub bank (tzw. call i put). Są to opcje rozwiązania umów w wypadku naruszenia określonych warunków.
Etap realizacji inwestycji
Bank ocenia umowy dotyczące realizacji inwestycji biorąc pod uwagę czy został w nich określony Generalny Wykonawca (GW) oferujący realizację projektu “pod klucz” za stałą uzgodnioną cenę. Sprawdza też kto nim jest, jakie są jego gwarancje, przez kogo wystawiane; kontroluje czy są gwarancje dostawców, określony zakres odpowiedzialności GW oraz kary umowne za opóźnienia, wady czy niewłaściwe parametry techniczne.
Swoje ryzyko bank zabezpiecza umową bezpośrednią z GW regulującą zasady współpracy stron, w tym warunki wypowiedzenia umowy przez GW i zasady zastąpienia kredytobiorcy przez inny podmiot wyznaczony przez bank.
Na wszystkich etapach projektu bank wymaga różnorodnych ubezpieczeń i stosuje różne formy zabezpieczeń prawnych. Generalnie w projekcie wszelkie rozwiązania organizacyjne, strukturalne i finansowe muszą pozostawać w zgodzie z wymogami prawa energetycznego, ustawodawstwa podatkowego (wiążącego się z prawidłowym zdefiniowaniem relacji pomiędzy przepływem energii na linii usługodawca-odbiorca, związanych z tym przepływów finansowych oraz wprowadzeniem kategorii cen transferowych i dokumentowania rozliczeń pomiędzy podmiotami powiązanymi). Spełnione muszą być także wymogi prawne dotyczące transakcji w obrocie nieruchomościami oraz polskie i unijne regulacje związane z ochroną środowiska. Po spełnieniu wszystkich wymogów można już rozpocząć wcielanie projektu w życie.
W tekście wykorzystano materiały przygotowane przez Beatę Gębkę, wicedyrektor Departamentu Finansowania Projektów BRE Bank SA. oraz Tomasza Kawczyńskiego, radcę prawnego z Kancelarii Prawnej Allen & Overy, A. Pędzich Sp. k.
Dokończenie znajdziesz w wydaniu papierowym. Zamów prenumeratę miesięcznika ENERGIA GIGAWAT w cenie 108 zł za cały rok, 54 zł - za pół roku lub 27 zł - za kwartał. Możesz skorzystać z formularza, który znajdziesz tutaj
Zamów prenumeratę
|
|
|
|
