|
Aktualności
|
|
Informacje
Numery
Numer 06/2005
Od 3 maja: więcej obowiązków dla przedsiębiorstwa energetycznych. Sprzedawca z urzędu i silny regula
|
|
|
Od 3 maja br. obowiązuje Prawo energetyczne w nowym brzmieniu, uchwalonym przez Sejm 4 marca 2005. Wprowadzone zmiany mają na celu przede wszystkim zwiększenie konkurencji w sektorze elektroenergetycznym i gazowym oraz przyspieszenie liberalizacji tych rynków energii, a także poprawę bezpieczeństwa zaopatrzenia w paliwa gazowe i energię elektryczną.
|
Główną przyczyną nowelizacji była konieczność dostosowania polskiego systemu prawnego do wymogów nowych dyrektyw 2003/54/WE i 2003/55/WE, których jednym z najważniejszych zadań jest właśnie poprawa warunków do rozwoju konkurencji w wyniku łatwiejszego dostępu do sieci gazowych i elektroenergetycznych.
Ustawa wprowadza ponadto niezbędne zmiany wynikające z dotychczasowych doświadczeń stosowania Prawa energetycznego w warunkach rozwijającego się rynku konkurencyjnego gazu ziemnego i energii elektrycznej w Polsce.
Podstawowe zmiany dotyczą:
-
prawnego wydzielenia operatorów systemów przesyłowych i operatorów systemów dystrybucyjnych;
-
realizacji obowiązku zapewnienia usług powszechnych, tzw. usługi kompleksowej;
-
wskazania obowiązków organu regulującego, niezależnego od przemysłu energetycznego, zapewniającego efektywne i niedyskryminacyjne funkcjonowanie rynków konkurencyjnych energii elektrycznej i gazu;
-
opracowania instrukcji ruchu i eksploatacji sieci przesyłowej;
-
kwestii bezpieczeństwa dostaw;
-
zasad ustalania kosztów.
Nowela ustawy zawiera także przepisy o dużym znaczeniu dla rozwoju rynku energii ze źródeł odnawialnych. Istotą zaproponowanych rozwiązań jest nadanie rynkowej wartości „zielonej” energii poprzez oddzielenie obrotu fizyczną energią elektryczną od świadectw pochodzenia, które odzwierciedlać będą rynkową wartość ekologicznych korzyści związanych z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii. Prawo energetyczne przewiduje możliwość handlu prawami wynikającymi ze świadectw pochodzenia, które staną się towarem giełdowym. W rezultacie pojawi się rynek wtórny świadectw pochodzenia, a same świadectwa staną się instrumentami ważnymi dla dalszego rozwoju giełdy energii.
W nowych przepisach zmieniono też listę podmiotów, zobowiązanych do zakupu energii ze źródeł odnawialnych oraz wytwarzanej w skojarzeniu z ciepłem. Po okresie przejściowym, obowiązek zakupu energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych zostanie przerzucony na sprzedawcę z urzędu. Obowiązek zakupu energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu obciążać będzie natomiast wytwórców energii oraz spółki obrotu sprzedające energię odbiorcom końcowym.
Wydzielenie operatorów
Kraje członkowskie Unii były zobowiązane do wdrożenia do prawa krajowego tzw. pakietu liberalizacyjnego (obejmującego dyrektywy 2003/54 i 2003/55 oraz rozporządzenie nr 1228/2003/EC w sprawie warunków dostępu do sieci w ramach transgranicznej wymiany energii elektrycznej) do lipca 2004. Mimo to w większości państwach członkowskich Unii proces wprowadzania przepisów otwierających rynki dla konkurencji znacząco się opóźnił.
Swobodę wyboru dostawcy gazu i energii ogranicza zdominowanie rynku przez nieliczne firmy, co utrudnia negocjacje o obniżce cen – podstawowego celu liberalizacji. Tym niemniej otwarcie rynku energii elektrycznej w 1995 r. przyniosło już efekty. Od tego czasu do dziś ceny energii elektrycznej spadły o 10-15%, licząc w kosztach rzeczywistych. Szacuje się, że obecnie europejski rynek energii jest otwarty w ok. 70%, a w 2005 r. wskaźnik ten może osiągnąć ok. 82%.
Trudności w uzyskiwaniu dostępu do sieci przez niezależnych dostawców w niektórych krajach są spowodowane przede wszystkim istniejącą w tych krajach strukturą elektroenergetyki, w której dominują pionowo zintegrowane przedsiębiorstwa energetyczne, preferujące dostawy dla swoich klientów od własnych jednostek wytwórczych. Dyrektywa przewiduje, iż w celu zapewnienia wolnego, niedyskryminującego dostępu do sieci konieczne jest prawne, organizacyjne i decyzyjne rozdzielenie działalności operatora systemu (przesyłowego – OSP oraz dystrybucyjnego - OSD) od pozostałej działalności prowadzonej w ramach pionowo zintegrowanego przedsiębiorstwa.
W znowelizowanym Prawie energetycznym o obowiązku rozdzielenia działalności OSP/OSD mówi art. 9d. Dotyczy on przedsiębiorstw lub grupy przedsiębiorstw zajmujących się w odniesieniu do energii elektrycznej: przesyłaniem/dystrybucją oraz jednocześnie wytwarzaniem/sprzedażą, w których wzajemne relacje dają możliwość wywierania decydującego wpływu na OSP. OSP/OSD będący w strukturze przedsiębiorstwa pionowo zintegrowanego powinien pozostawać pod względem formy prawnej i organizacyjnej oraz podejmowania decyzji niezależny od innych działalności nie związanych z przesyłaniem/dystrybucją energii elektrycznej.
W art. 2 pkt 24 i 25 nowego Prawa energetycznego znalazły się nowe definicje operatorów systemu przesyłowego i dystrybucyjnego, a także definicje bilansowania systemu oraz zarządzania ograniczeniami systemowymi (art.3 pkt 23a i 23b). OSP działa w formie spółki akcyjnej, której jedynym akcjonariuszem jest Skarb Państwa (art. 9k). OSP/OSD wyznacza Prezes URE na wniosek właściciela sieci przesyłowej/dystrybucyjnej na czas określony, nie dłuższy niż okres obowiązywania koncesji określając obszar, na jakim prowadzona będzie ta działalność.
Do czasu rozdzielenia OSP/OSD (nie później niż do 31 grudnia 2006) przedsiębiorstwa energetyczne wykonujące przed dniem wejścia w życie ustawy zadania OSP/OSD stają się operatorami systemów w zakresie, w jakim pełniły funkcje tych operatorów. Przepisy dotyczące obowiązku uzyskania niezależności pod względem formy prawnej OSD stosuje się od 1 lipca 2007.
Nowe Prawo energetyczne precyzuje obowiązki OSP i OSD. Art. 7 ust. 5 zobowiązuje operatorów do budowy i rozbudowy odcinków sieci służących do przyłączania instalacji podmiotów ubiegających się o przyłączenie, umożliwiając ich wykonanie zgodnie z zasadami konkurencji także innym przedsiębiorstwom.
Ponadto rozszerza zakres obowiązków operatorów (art. 9c ust. 2 i 3) czyniąc ich odpowiedzialnymi za m.in.: bezpieczeństwo dostaw (bezpieczeństwo systemu i zdolności przesyłowej); prowadzenie ruchu sieciowego w sposób efektywny i niezawodny, koordynowanie prowadzenia ruchu sieci 110 kV; eksploatację, konserwację, remonty sieci, instalacji i urządzeń, połączeń z innymi systemami; zapewnienie długoterminowej zdolności systemu w celu zaspokajania uzasadnionych potrzeb przesyłowych; dysponowanie mocą jednostek wytwórczych przyłączonych do sieci przesyłowej oraz jednostek wytwórczych o mocy osiągalnej co najmniej 50 MW przyłączonych do skoordynowanej sieci 110 kV; zakup usług systemowych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania systemu; bilansowanie systemu, równoważenie bieżącego zapotrzebowania na energię, zarządzanie ograniczeniami systemowymi, prowadzenie rozliczeń z użytkownikami systemu z tytułu niezbilansowania energii dostarczonej i pobranej z KSE oraz zarządzania ograniczeniami systemowymi.
Duże znaczenie dla operatorów ma wprowadzenie obowiązku opracowania IriESP/IRiESR (art. 9g). Ta część instrukcji obu instrukcji, która dotyczy bilansowania systemu i zarządzania ograniczeniami systemowymi wraz z informacją o zgłoszonych przez użytkowników uwagach oraz sposobie ich uwzględniania (tj. w drodze decyzji administracyjnej) jest przedkładana Prezesowi URE, który następnie ogłasza zatwierdzone części IRiESP/IRiESR w Biuletynie URE na koszt OSP/OSD. Operatorzy mają obowiązek zamieszenia IRiESP/IRiESR na swych stronach internetowych oraz zapewnienia publicznego wglądu w instrukcje w siedzibach OSP/OSD.
Instytucja sprzedawcy z urzędu
Nowym pojęciem w Prawie energetycznym jest „sprzedawca z urzędu”. W państwach członkowskich UE wyznacza się go po to, by zapewnić dostawy energii elektrycznej i gazu ziemnego gospodarstwom domowym (obligatoryjnie) oraz – fakultatywnie - małym przedsiębiorstwom zatrudniającym mniej niż 50 osób, o obrocie rocznym poniżej 10 mln euro. Polska nie skorzystała jednak z możliwości obsługiwania przez sprzedawcę z urzędu również małych przedsiębiorstw.
W art.3 ust. 3 dyrektywy 2003/54/EC dostawy dla wymienionych grup odbiorców określane są jako usługa powszechna, czyli prawo do dostaw energii elektrycznej o określonej jakości w rozsądnych, łatwo i wyraźnie porównywalnych oraz przejrzystych cenach.
Sprzedawcą z urzędu może zostać przedsiębiorstwo energetyczne posiadające koncesję na obrót energią elektryczną, świadczące usługę kompleksową odbiorcom w gospodarstwie domowym, niekorzystającym z prawa wyboru sprzedawcy (art. 3 pkt 29). Sprzedawca z urzędu świadczy usługę kompleksową i zobowiązany jest do zawarcia umowy kompleksowej z odbiorcą energii elektrycznej w gospodarstwie domowym, niekorzystającym z prawa wyboru sprzedawcy i przyłączonym do sieci przedsiębiorstwa energetycznego wskazanego w koncesji sprzedawcy z urzędu (art. 5a ust. 1).
Umowa kompleksowa może zawierać postanowienia umowy sprzedaży i umowy o świadczenie usługi przesyłania/dystrybucji energii zawartych przez sprzedawcę na rzecz i w imieniu odbiorcy końcowego (odbiorcy w gospodarstwie domowym) z przedsiębiorstwem energetycznym zajmującym się przesyłaniem/dystrybucją energii elektrycznej (art. 5 ust. 4).
Prawo do korzystania z usług sprzedawcy z urzędu dotyczy odbiorców w gospodarstwach domowych niekorzystających z prawa wyboru sprzedawcy:
-
odbiorców nie mających prawa wyboru sprzedawcy (do 1 lipca 2007);
-
odbiorców mających prawo wyboru sprzedawcy, ale z niego nie korzystających;
-
odbiorców korzystających z prawa wyboru sprzedawcy, którym wygasa dotychczasowa umowa sprzedaży.
Sprzedawcy z urzędu będą wyłaniani w przetargach. Dopiero w sytuacji niewyłonienia sprzedawcy w przetargu, Prezes URE będzie wyznaczał sprzedawcę z urzędu w drodze decyzji administracyjnej, jednak na okres nie dłuższy niż rok.
Rosnąca rola regulatora
Istotnie zmieniły się przepisy dotyczących zadań i kompetencji URE. Dostosowano je do zalecanych w unijnych dyrektywach. Nowe umocowania czynią z URE organ odpowiedzialny za rozwój i liberalizację sektorów energii elektrycznej i gazu ziemnego. Regulator otrzymał instrumenty prawne, które pozwolą mu na skuteczniejsze kształtowanie i nadzorowanie rozwoju rynku energetycznego.
Prezes URE regulując działalność przedsiębiorstw energetycznych ma obowiązek dążyć do równoważenia interesów tych przedsiębiorstw i odbiorców paliw i energii (art. 23 ust. 1). Wraz z MSP i Prezesem UOKiK opracowuje sprawozdania w zakresie nadużywania przez przedsiębiorstwa energetyczne pozycji dominującej i ich zachowań sprzecznych z zasadami konkurencji na rynku energii elektrycznej i przekazuje je co roku (do 31 lipca) Komisji Europejskiej.
Dokończenie znajdziesz w wydaniu papierowym. Zamów prenumeratę miesięcznika ENERGIA GIGAWAT w cenie 108 zł za cały rok, 54 zł - za pół roku lub 27 zł - za kwartał. Możesz skorzystać z formularza, który znajdziesz tutaj
Zamów prenumeratę
|
|
|
|
